Ở làng mai vàng Háo Đức dù là dân lành nghèo khó, người giàu sang, có học hay thất học đều làm nghề cúi đầu trước hoa mai.
Cái cộng đồng đấy vòng quanh năm chỉ trồng độc nhất vô nhị một dòng mai cúc dáng người quân tử (dáng trực). Mai đó, không chỉ đại diện cho mùa xuân mà còn đại diện cho cốt cách người quân tử hiên ngang giữa trời.
Theo ông Đặng Xuân Ngữ (66 tuổi, thôn Háo Đức), nghề trồng mai bắt đầu bén rễ trên đất Háo Đức từ khoảng 40 năm trở về trước. Việc đầu tiên cụ Đặng Xuân Lan (đã mất) đem giống mai trong khoảng miền Nam về ghép với mai rừng Bình Định để trồng thí điểm. Thấy thành công, cụ Lan kêu gọi thêm một số người làng cùng trồng để chơi tết. Mọi người tậu ra sông Côn (nhánh đổ về đầm Thị Nại) lấy đất phù sa giữa sông đem về trồng mai. Càng về sau, mai vàng lan tỏa khắp cả dải đất Háo Đức này. Tăm tiếng của làng mai cũng ngày một vang xa ra cả nước.
=== > các bạn có thể Phân tích thêm có bao nhiêu loại mai vàng tại trang vuonmaihoanglong.com
Cụ Lan là người có công đưa mai về làng, nhưng dân làng Háo Đức có công lớn mạnh nghề trồng mai, sáng tạo ra dòng mai dáng trực duy nhất. Sau lớp cụ Lan, tới lớp ông Ngữ là những người vững mạnh và biến thể dòng mai này. Bây giờ lớp môn đệ kế truyền của ông Ngữ lên đến hàng chục người đều tài ba, khéo léo.
Mai quân tử ở làng Háo Đức vóc dáng khắc khổ rất đặc thù, đế to, thân rồng uốn lượn mạnh mẽ
kể về mai dáng quân tử, ông Ngữ giải thích: “Mai Háo Đức theo thế trực người quân tử, nhưng lại có nét rất riêng, bốn phía có chi đều đặn gọi là tứ trực. Mai ở đây khắc khổ lắm! Để đáp ứng một cây mai hội đủ các mục tiêu đại diện cho một người quân tử, đòi hỏi phải mất phổ thông thời gian công sức. Có những cây nuôi cả một đời người, gắn bó với người đấy cho tới khi chết…”.
Ông Đỗ Văn Bảy (65 tuổi, thôn Háo Đức) đề cập thêm: “Vào mùa xuân, khi mai nở hoa, đàn ong sẽ đổ về để lấy mật rồi thụ phấn cho mai kết trái. Đợi tới mùa hạ, hạt mai đã già, người thợ sẽ nhặt lấy đem về cất giữ, đến mùa mưa năm sau mới đem ra ươm cây giống. Khi cây giống lớn lên như đầu ngón tay, chủ vựa khởi đầu đưa vào chậu nhỏ để cắm chông, buộc lạt (dây bằng tre, nứa chẻ mỏng-PV) uốn nắn cho tới lúc trưởng thành, đứng dáng như người quân tử. Tùy theo chủ mai, người chạy theo kinh tế thì muốn mai đứng dáng sớm trong khoảng 3 đến 4 năm; người sùng đạo thì giữ cây từ 10 đến 20 năm… Càng lâu năm, mai càng có trị giá cao”.
Mai dáng người quân tử được cộng đồng Háo Đức tạo lập trong gian lao. Nó không những đại diện cho người quân tử mà còn đại diện cho con người nơi đất võ Bình Định. Thế mai khắc khổ, nhưng khi vươn lên thì thân rồng lực lưỡng, chi cánh đầy đặn.
“Trồng mai cũng như “trồng” người vậy. Sinh ra phải được rèn, không giới hạn tu dưỡng đạo đức, để to lên làm người quân tử, tướng giả mạo thung dung, khí chất mặc nhiên dị kì. Những cây con không chịu vào khuôn khổ thì sẽ bị gạt ra khỏi cộng đồng để huấn luyện lại hoặc chuyển sang trường phái khác. Mỗi năm thợ mai phải liên tục tập huấn được một thế hệ mai kế cận để thế chỗ cho những chậu mai đã xuất bán ra những cái tết ở phương xa”, ông Ngữ tâm can.
=== > Phân tích thêm về giá mai vàng yên tử hiện nay
Những người canh trời
Ở những khu rừng hoang dã, hoa mai thường thức dậy vào mùa xuân, như để báo hiệu cho giống loài khác về thời điểm chuyển mùa. Tuy thế, mai chẳng phải là giống loài luôn nở đúng hứa. Có lúc hoa mai nở rất muộn, vào bất kỳ tháng ngày nào của mùa xuân. Chúng tôi đã từng có những chuyến đi vào sâu trong các khu rừng ở núi Hoành Sơn (phía bắc tỉnh Quảng Bình) và từng bắt gặp những cây mai bên rừng nở muộn, vào một ngày nắng giữa tháng hai (giữa mùa xuân).
tuy thế, về với cùng đồng con người thì cả mùa xuân chỉ đặt trong một cái hứa hẹn 3 ngày đầu tháng giêng. Những chủ mai ở ngôi làng Háo Đức này buộc phải “đặt báo thức” cho cây mai. Bởi, nếu như chúng ko nở đúng hứa hẹn thì chẳng còn ý nghĩa nào nữa cả. Gần như công sức suốt một năm trời ròng của dân làng sẽ đổ thẳng ra sông, biển. Mất vụ hoa mai, cái tết của thợ mai trở nên tiêu điều, buồn chán. Bởi thế, thợ trồng mai cũng cần phải nắm được quy luật của trời đất, mùa vụ để dự báo trước được thời tiết. Họ còn được mệnh danh với cái mỹ từ khác là những người nắm “thiên cơ”.
Ông Ngữ luận giải, muốn mai nở đúng hẹn thì thợ mai phải biết thuật “canh trời”. Tức là, biết mùa sớm đến hay muộn để nhặt lá mai đón búp. Thường thì mỗi dịp tết Nguyên đán, mai ở Bình Định được các thương gia mang đi khắp các thị phần trong cả nước. Phân ra làm 2 cánh, “mai cánh (phía) Nam”, “mai cánh Bắc”. Cứ khoảng 15 tới 20-11 âm lịch, thợ mai Háo Đức phải nhặt lá cho cánh Bắc (bán ở ngoài Bắc, do khí hậu lạnh nên nhặt lá sớm); từ 1 đến 15 tháng Chạp, thợ mai mới nhặt lá cho cánh Nam và mạn Tây Nguyên (những vùng này thời tiết ấm hơn nên nhặt lá muộn).
“Nhặt lá vừa để mai khoe dáng vừa để ép, thúc mai nở đúng ngày. Ngày hấp dẫn nhất là ngày 30 hoặc sáng mồng 1 tết. Nhặt lá mai là công đoạn cực kỳ quan yếu, quyết định mai nở vào khi nào. Giả dụ không canh được trời thì thợ mai sẽ rơi vào thế bị động, nguy cơ mất trắng vụ hoa. Ở làng này, người canh được trời cũng ít lắm! Tuy vậy, đề cập thì vậy chứ người nào mà đoán được ý trời chứ, nên cũng hên xui, may nhờ rủi chịu thôi. Trồng mai lắm lúc cũng như đánh bạc giữa đồng vậy!”, vẫn lời ông Ngữ.
=== > Xem thêm: Top 3 điểm thu mua mai vàng giá tốt nhất hiện nay
“Chim thiên di” trở về
Nghe đề cập, trước kia, làng Háo Đức nghèo xác xơ, được liệt vào một trong những xứ “thiên di” ở tỉnh Bình Định. Vòng vèo năm vì cuộc sống cơm áo gạo tiền, dân làng đành dắt díu nhau tha hương cầu thực khắp nơi, bỏ lại làng quê người cao tuổi và trẻ nhỏ. Đàn ông, trai gái khỏe mạnh, số thì vào Nam làm công, số khác lên mạn Tây Nguyên để đào củ mì hoặc làm rẫy...
xóm thôn cứ thế bốn mùa trống huơ, trống hốc. Cái sự nghèo khổ cứ bám riết không tha lấy một ai. Vậy mà diễn ra từ có nghề trồng mai đã mang con em trở về làng đông đúc. Những cánh chim “thiên di” đã trở về quê cha đất tổ gầy dựng lại tổ ấm. Nhân văn hơn, nghề trồng mai đã tạo công ăn việc làm cho người già, em bé, thậm chí cả người khuyết tật hoặc sức khỏe yếu với việc nhặt lá kiếm tiền. Thứ nghề mà tầng lớp nào cũng có thể làm được. Chỉ cần có đất, có ý chí, sự kiên định dẻo dai là nghiễm nhiên làm chủ mai. Mà mấy cái đấy thì dân Háo Đức đã hội đủ trong khoảng những ngày lang bạt làm công cho trần thế. Từ đây, dân làng Háo Đức như sa vào “túi mật”. Đất đai đã chuyển mình, đời sống bà con đi lên. Rộng rãi người trẻ nhờ trồng mai mà đã xây nhà lầu tiền tỷ. Ông Ngữ khoe rằng, cách đây khoảng 15 năm, có thời khắc một ngày thu được cả tỷ đồng nhờ bán mai tết.
Mai vàng Háo Đức bây giờ đã lan rộng ra cả thị xã An Nhơn, trở nên thủ phủ mai tết lớn nhất miền Trung. Trong một vùng bán kính rộng, khắp nơi đâu đâu cũng thấy trồng mai.